Nowelizacja ustawy AML coraz bliżej – jakie niesie nowości dla CRBR?

Dzień publikacji: 2025/05/07

Autor: Jakub Kozubek

Dotyczy specjalizacji: Obsługa przedsiębiorcy

Wprowadzenie

W drugiej połowie 2024 roku zakończono konsultacje publiczne dotyczące projektu nowelizacji polskiej ustawy z 1 marca 2018 roku o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (ustawa AML). Zmiany wynikają z konieczności wdrożenia unijnego pakietu AML/CFT, w skład którego wchodzą m.in. VI Dyrektywa AML Parlamentu Europejskiego i Rady UE 2024/1640 z dnia 31 maja 2024 r. w sprawie mechanizmów, które państwa członkowskie powinny wprowadzić w celu zapobiegania wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu (AMLD6) oraz Rozporządzenie AMLR Parlamentu Europejskiego i Rady UE 2024/1624 z dnia 31 maja 2024 r. w sprawie zapobiegania wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu.

Unijny pakiet AML/CFT – nowe standardy dla spółek i instytucji obowiązanych

Dyrektywa powinna zostać zaimplementowana do prawa krajowego do 10 lipca 2027 roku. Z kolei AMLR, jako akt bezpośrednio stosowany, znajdzie zastosowanie w całej Unii Europejskiej (z pewnymi wyjątkami) w tym samym terminie co ww. dyrektywa, tj. od 10 lipca 2027 roku. Jednakże zmiany odnośnie choćby Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych (CRBR) będą obowiązywać już od 2025 roku.

Ograniczenie jawności CRBR zgodnie z orzecznictwem TSUE

W odpowiedzi na wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE z 22 listopada 2022 r. (sprawy C-37/20 i C-601/20), który uznał nieograniczony publiczny dostęp do danych o beneficjentach rzeczywistych za naruszający prawo do prywatności, polski ustawodawca planuje istotne zmiany w zakresie funkcjonowania CRBR. Projekt nowelizacji przewiduje wykreślenie art. 67 ustawy AML, który dotychczas zapewniał pełną jawność rejestru. Po zmianach dane z CRBR będą udostępniane wyłącznie podmiotom uprawnionym – takim jak organy publiczne, dziennikarze, organizacje pozarządowe prowadzące działalność pożytku publicznego – pod warunkiem wykazania uzasadnionego interesu prawnego. Pozostałe osoby i podmioty będą mogły uzyskać dostęp do danych wyłącznie po spełnieniu rygorystycznych warunków, w tym udokumentowaniu swojego interesu prawnego.

Doprecyzowanie definicji beneficjenta rzeczywistego – zmiana o praktycznych konsekwencjach

Nowelizacja precyzuje definicję beneficjenta rzeczywistego zgodnie z unijnymi standardami. Za beneficjenta będzie uznawana osoba fizyczna posiadająca „co najmniej 25%” praw własności lub kontroli nad daną strukturą – a nie jak wcześniej przyjmowano w polskiej praktyce „powyżej 25%”. Choć zmiana wydaje się subtelna, jej znaczenie jest istotne może prowadzić do identyfikacji większej liczby beneficjentów, zwłaszcza w strukturach z udziałowcami posiadającymi dokładnie 25% udziałów. Spółki będą musiały zweryfikować swoje dotychczasowe ustalenia i wprowadzić korekty do CRBR.

Obowiązek dokumentowania ustaleń dotyczących beneficjenta rzeczywistego

Nowe przepisy wymagają od instytucji obowiązanych i spółek nie tylko ustalenia beneficjenta rzeczywistego, lecz także udokumentowania podstaw tych ustaleń. Dokumentacja ta może obejmować m.in. umowy, pełnomocnictwa, dane z KRS, struktury udziałowe, zależności kontraktowe czy rodzinne. W przypadku rozbieżności między danymi ujawnionymi w CRBR a informacjami pozyskanymi w toku własnej analizy, instytucje będą zobowiązane do ich odnotowania, przeprowadzenia wyjaśnień oraz ewentualnej aktualizacji rejestru. Brak należytej dokumentacji może skutkować sankcjami administracyjnymi.

Wewnętrzne procedury AML – obowiązek wdrożenia i aktualizacji

Każda spółka objęta obowiązkami AML będzie musiała wdrożyć wewnętrzną procedurę identyfikacji beneficjenta rzeczywistego. Procedura ta powinna określać metody identyfikacji, zakres wymaganej dokumentacji, osoby odpowiedzialne za proces oraz częstotliwość weryfikacji. Co istotne, przepisy nakładają obowiązek nie tylko corocznej aktualizacji, ale również bieżącej aktualizacji procedur w przypadku zmian w strukturze właścicielskiej lub przepisach prawa. Należyta staranność w tym zakresie stanie się integralnym elementem systemu compliance każdej spółki.

Ustalanie źródła majątku – nowy wymóg w przypadku podwyższonego ryzyka

Nowelizacja wprowadza obowiązek ustalania i dokumentowania pochodzenia majątku beneficjenta rzeczywistego w sytuacjach wskazujących na podwyższone ryzyko. Dotyczy to w szczególności struktur offshore, jurysdykcji wysokiego ryzyka oraz nieprzejrzystych form własności. W takich przypadkach instytucje obowiązane oraz spółki będą zobowiązane do uzyskania odpowiednich dokumentów potwierdzających legalne źródło majątku, często w formie dokumentów zagranicznych wraz z tłumaczeniami przysięgłymi. To istotna zmiana, która może znacznie obciążyć operacyjnie niektóre podmioty.

Rejestr podmiotów wysokiego ryzyka – nowe narzędzie nadzoru

Na mocy rozporządzenia AMLR, przewidziano utworzenie rejestru podmiotów wysokiego ryzyka. Trafiać będą do niego firmy, które odmawiają ujawnienia beneficjenta rzeczywistego, podają nieprawidłowe dane lub charakteryzują się niską przejrzystością własnościową. Obecność w tym rejestrze będzie wiązać się z poważnymi konsekwencjami, w tym obowiązkiem stosowania przez kontrahentów wzmożonych środków bezpieczeństwa finansowego, ograniczeniami w dostępie do finansowania, a nawet wykluczeniem z postępowań przetargowych. Dla wielu spółek będzie to stanowić istotne ryzyko wizerunkowe i operacyjne.

Rozszerzenie katalogu instytucji obowiązanych – więcej podmiotów pod reżimem AML

Nowelizacja rozszerza katalog tzw. instytucji obowiązanych, czyli podmiotów, które muszą stosować przepisy ustawy AML. Do katalogu zostaną włączeni m.in. dostawcy usług korporacyjnych (np. wirtualne biura), doradcy podatkowi prowadzący uproszczoną księgowość, a także wybrane firmy inwestycyjne, które dotąd nie były objęte obowiązkami AML. Wraz z wejściem w życie AMLR obowiązek ten obejmie także dostawców usług kryptoaktywów, platformy NFT oraz fintechy oferujące niestandardowe formy finansowania.

Odpowiedzialność członków zarządu – nie tylko administracyjna, ale i karna

Zarządy spółek muszą mieć świadomość, że nowe regulacje AML, w szczególności AMLR oraz zmieniona ustawa AML, zwiększają zakres odpowiedzialności członków organów zarządzających. Oprócz kar administracyjnych sięgających nawet 1 miliona złotych, w określonych przypadkach możliwe jest również pociągnięcie członków zarządu do osobistej odpowiedzialności, w tym odpowiedzialności karnej np. za świadome zatajenie danych beneficjenta rzeczywistego, brak wdrożenia obowiązkowych procedur lub rażące zaniedbania w nadzorze. Odpowiedzialność ta zależy od wykazania winy – w szczególności umyślności lub rażącego niedbalstwa – i wynika z krajowych przepisów karnych. Dlatego kluczowe znaczenie będzie miało nie tylko formalne wdrożenie procedur AML, lecz także ich rzeczywiste stosowanie, dokumentowanie oraz skuteczny nadzór nad ich przestrzeganiem.

Podsumowanie

Choć pełne stosowanie unijnego rozporządzenia AMLR nastąpi dopiero w 2027 roku, to wiele kluczowych obowiązków wynikających z całego pakietu AML/CFT wejdzie w życie już w 2025 roku. Zmiany dotyczące Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych, identyfikacji beneficjentów rzeczywistych, dokumentowania pochodzenia majątku oraz wdrażania procedur wewnętrznych, które mają na celu zapewnienie zgodności z unijnymi standardami będą obowiązywać już w 2025 roku. Dla spółek oznacza to ostatnią szansę na przygotowanie się do nowych wymagań: aktualizację danych w CRBR, wdrożenie i dokumentowanie procedur AML, przeprowadzenie szkoleń dla kadry oraz zadbanie o zgodność z przepisami AML. Podobnie jak RODO zrewolucjonizowało podejście do ochrony danych osobowych, tak pakiet AML/CFT ma za zadanie wyznaczyć nowe standardy przejrzystości i zgodności w obrocie gospodarczym w całej Unii Europejskiej.

Masz pytanie dotyczące powyższego zagadnienia?
Zachęcam do kontaktu z naszym zespołem.

j.kozubek@kmtlegal.pl

+48690720320